تاریخچه اولین دبیرستان دولتی، دبیرستان ماندگار ایرانشهر یزد

نویسنده: بی بی زینب مرآت – ۱۳٩٢/٦/۳

             اولین کلاس اول متوسطه دولتی در فروردین 1306 شمسی دردبستان نمره یک دولتی به دبیری آقای نیک آئین و همانسال کلاس شبانه ای بنام دارالمعلمین تشکیل شد.

دکترسیدعلیمحمد مدرسی معاون و دبیر فرانسه و طبیعیات دبیرستان نوبنیاد ایرانشهر یزد

           در1307 دکترسیدعلیمحمد مدرسی دبیر فرانسه و طبیعیات با 34 شاگرد کلاس اول و 19شاگرد در کلاس دوم تشکیل شد و سال 1309-1308کلاس سوم و آقایان دکترسیدعلیمحمد مدرسی(عمو زاده آقای اسماعیل مدرس مصدق (معروف به مصدق) رئیس صندوق قرض الحسنه کانون باز نشستگان کشوری) و نیک آئین و علی فقیه تدریس سه کلاس را بعهده داشتند، سال بعد کلاس چهارم تشکیل شد آقایان علی اصغرعدالت که در1328 –  1327 رئیس فرهنگ رضائیه  و سید احمد مهینی که در1327- 1328 در فرانسه مشغول تحصیل شدند از طرف وزارت فرهنگ برای تدریس ریاضیات و ادبیات ازتهران به یزد آمدند درسال  1310-1311  کلاس پنجم و 1311-1312 کلاس ششم علمی دائر و ظرف شش سال یزد دارای دبیرستان کامل دولتی شد دکتر محمد طاهری و دکتر مدرسی تدریس ریاضی و طبیعی دوره دوم و آقای  کوئنکا مدیر دبستان اتحاد تدریس فرانسه را بعهده داشتند در این سال شش کلاس دبیرستان از دبستان مجزا و بنام ایرانشهر نامگذاری می شود و نظامت آن بعهده سید مهدی استوار مدیر دبستان دولتی نمره 2 محول گردید.

 

تعلیم و تربیت سالا 1315 – 14

عکس، اهدائی مرحوم سرهنگ احمد دهنادی متعلق به پدرشان مرحوم سید محمد دهنادی در ارتباط با متحد الشکل شدن لباس واجباری شدن کلاه پهلوی در زمان ادغام دبیرستان ایرانشهر ودبستان بدر سال 1311

ردیف چهارم (آخر) 1- حسینعلی خانشقاقی دبیر  3-  سید مهدی استوار باقد بلند مدیر  4- علی اصغر عدالت

پائین ردیف اول 10- سرهنگ محمود طاهری 11- دکتراحمد مشیری 

 ردیف دوم 13 – مهدی شهملکی 16- علی حافظی

ردیف سوم: …….آقا صادق نواب 16 موسوی زاده برادرسید علی اکبر 17- دکتر ازغندی  بین 17و18  مشدی حسین  21- دکتر پویا  24 – عباس آقا مستوفی

شناسائی از دکترعبد الغنی علیم مروستی و کتابخانه وزیری آقای بزرگ

            لذا در سال تحصیلی 1312 – 1311  یزد دارای یک دبیرستان کامل دولتی شد و درفروردین1313 در زمان وزارت علی اصغرحکمت( خانواده علی اصغر حکمت با دکتریحیی علیم     مروستی دادستان اسبق تهران برادر جعفر و معاون دبیرستان و عبد الغنی معاون درخشش و دانش آموز و دبیر ریاضی دبیرستان ایرانشهر نسبت سببی داشتند )  ساختمان دبیرستان ایرانشهر در دستور کار قرار گرفت. (بعد از مدتی دبیرستان  از منزل مرحوم کر اوغلی به اداره فرهنگ وقت واقع در خیابان پهلوی سابق(امام خمینی فعلی) در محل مخابرات فعلی منتقل و با اداره فرهنگ وقت در یک ساختمان مسقر می شود

             از آذر 1314 مهندس میرزا  احمدخان طاهری از تهران به یزد آمده به  ریاست منصوب و مدیریت ایشان  10 سال طول می کشد. دراسفند همان سال آقای عدالت به نظامت انتخاب مشوند جمعه 14/1/1315علی اصغر حکمت وزیر معارف وقت درمراسم نصب سنگ بناء دبیرستان ایرانشهریزد شرکت و درجشن ورزشی برای فرهنگیان سخنرانی می کند(متن سخنرانی موجوداست) و شب16/1/1315عازم طبس و بیرجند و….می گردد.

            لازم بیاد آوریست که دبیرستان تا آذر سال 1314 رئیس مستقل  نداشت و تا آن زمان ریاست دبیرستان بعهده رئیس معارف وقت بود .

         رؤسای معارف ( آموزش وپرورش) یزد ، از 1306 الی 1314 ، که مدیر دبیرستان ایرانشهر هم با حفظ سمت بوده  اند، بترتیب عبارت بودند  از   ا –  محمدعلی نصیریان(دختر آقای نصیریان فاطمه خانم و همسرشان سرکارخانم زاهدی بازنشسته فرهنگ) در اواخر سال 1306 تا آذر 1308

2 –  سید محمد نوربخش رئیس معارف، حدودا  60 ساله و یزدی نبودند تا سال 1310

3 –  علی نصیریان، برای بار دوم  رئیس معارف یزد شدند.

4 –  کمال السلطنه بحرالعلومی در 1312 شمسی به مدت 8 ماه معارف         

  5 – ابوتراب فرساد در 28/11/1313  یزدی نبودند، روز دوشنبه 21/2/ 1315 آقای فرساد به مرکز احضار و آقای دکتر محمد طاهری کفیل معارف شدند  

در1313علی اصغر حکمت وزیرفرهنگ به یزد آمد و مدرسه را به ساختمان جدید منتقل و بنام ایرانشهر نامگذاری کرد که تا 1314رئیس فرهنگ یزد آنرا اداره می کرد.

جمعه 14/1/1315علی اصغر حکمت وزیرمعارف وقت درمراسم نصب سنگ   بناء دبیرستان ایرانشهر یزد شرکت و درجشن ورزشی برای فرهنگیان سخنرانی کرد (متن سخنرانی موجوداست) و شب16/1/1315عازم طبس و بیرجند و….گردید.

نشان دبیرستان

            آن زمان برای هر دبیرستان نشانی خاص تهیه می شد. نشان دبیرستان ایرانشهر دارای مفاهیم زیر است

            …….. ترسیم مردی در وسط دایره ای درحال مبارزه با ابوالهول که رمز آن غلبه عقل بر جهل است زیرا حیوانی که بر آن غلبه شده دارای تمام قوای حیوانی است ، جه دست انسان ، سرشیر، بال عقاب ، یال اسب ، دم عقرب و پای مرغ را دارد اما فاقد عقل انسانی است. این نقش از یادگارهای قدیم ایرانیان و بعینه در تخت جمشید موجود است  

               زمین دبیرستان ایرانشهر

         زمین دبیرستان هفده هزار و هشتصد و هفتاد و یک متر مربع(17871)است که قسمتی از کاروانسرای نوابی و متعلق به ابو الحسن وکیل التجار بوده و منزل وکیل التجار هم در پشت دبیرستان واقع بوده است.زمین‌های اطراف این ملک،بطرف خیابان ایرانشهرکشاورزی و بخش شمالی آن بطرف باغملی گورستانی قدیمی بوده است. طی تماسهای فراوان با نوادگان آن مرحوم از خانواده های مرحوم هراتی و نیز آقای حسین بشارت نویسنده و محقق و از اقوام نزدیک شادروان وکیل التجار گفته شد که زمین واگذاری می باشد که سال واگذاری بطور دقیق مشخص نگردید.                                                                                                                       

          مرحوم آقایان باغ گلشنی و سید علی آیت اللهی یاد آور شدند  زمانیکه علی اصغر حکمت برای بازدید زمین دبیرستان آمد بچه ها دست در دست یکدیگر پیرامون زمین مدرسه،  وسعت آموزشگاه را مشخص نمودند.

     ساختمان دبیرستان 

            دراحداث ساختمان دبیرستان ایرانشهر علاوه بر معماران و بناها و دیگرعوامل مؤثر محلی در ساخت، نام دو فرانسوی پیوسته در نوشته ها آمده و هنوز هم بر برخی زبانها جاریست ا- آندره گدار 2- ماکسیم سیرو که ازمیان انبوهی از اطلاعات اینترنتی و مصاحبه با پیشکسوتان به گزیده ای ازآنها اشاره می گردد.                                  

             آندره گدار عکس از اینترنت 

                 آندره گدار ‎André Godard فرانسوی در سال 1881م. در پاریس به دنیا آمد و در سال ۱۳۰۷ برای تأسیس اداره باستان شناسی به ایران آمد و درجمال آباد، در دامنه البرزسکنی گزید اهالی، وی را به نام مسیو می شناختند و با او  احساس بیگانگی نداشتند.( 9 اردیبهشت استخدام آندره گدار، معمار و باستان شناس فرانسوی ،طراح آرامگاه حافظ و موزه‌ی ایران باستان: سازمان اسناد ملی)او ۳۲ سال به تحقیق در آثار باستانی و مرمت در ایران پرداخت سال 1313 با حفظ سمت، به ریاست کتابخانه وزارت معارف و با تأسیس موزه ایران باستان به سمت مدیر کل موزه منصوب شد و از آثار تاریخی و باستانی در سراسر ایران بازدید کرد.  اما آنچه نوشته هایش را ارزشی مضاعف می بخشد، سبک و شیوه او در گردآوری اطلاعات است

خدمات فرهنگی وی ازجمله مرمت و حفظ مناره های امیرچخماق یزد، معمار کتابخانه ملی، رئیس دانشگاه هنرهای زیبا تهران، کشیدن نقشه عمومی دانشگاه تهران معمارنقشه دبیرستان ایرانشهر یزد و چند شهر دیگر ایران. جمع آوری نتیجه اکتشافات و تحقیقاتش و تدوین کتاب ،آثار ایران، و ……… 

              گدار علاوه بر همسر دانشمندش یدا گدار Yadda Godard: که دستیار و مشوقش در دوران اقامتشان درایران بود. ماکسیم سیرو، پل پلیو و مایرون اسمیت نیز او را همراهی می کردند آنها در غالب سفرها همراهش بودند. تصور کار عظیم گدار و همسر و همراهانش درسفر به تمام نقاط پهناور ایران آنهم با امکانات اندک دهه های 1310 و 1320 شمسی کار آسانی نیست.  گدار، در سال 1965م. در سن 84 سالگی در فرانسه درگذشت.

ماکسیم سیرو   عکس از اینترنت  

         ماکسیم سیرو Maxime Siroux فرانسوی در سال 1907 در پاریس متولد شد. او توانست با تقلید از معماری غربی و تلفیق آن با معماری سنتی ایرانی  بنیادها و ابنیه های ابتدایی معماری و شهرسازی را در ایران با همکارانش پایه گذاری کند. در آنزمان مهندسان خارجی و ایرانیان از فرنگ برگشته در تعامل با هم قرار گرفتند. او علاقه وافری به سنت های معماری ایران داشت و به طراحی ساختمانهای مدرن متعددی پرداخت که تفسیر وی را از معماری سنتی ارائه می کرد. این خصوصیت را می توان در مدارسی که در شهرستان های مختلف منجمله ایرانشهر یزد احداث نمود دید.

             . . ماکسیم سیرو در مدت سه دهه برجسته ترین معمار خارجی در ایران بود. « استیل ساختمان دبیرستان ایرانشهرمتعلق به معماری عصر ساسانی است و در دانشکده معماری مهندس ماکسیم سیرو با کمک معماران یزدی نقشه دبیرستان را پیاده کرد.وی تا آخر دهه 1330 ش فعال و با نفوذ و در زمان خود از برجسته ترین معمار خارجی در ایران بود. وی درسال 1976 م بدرود حیات گفت. 

            (جناب مهندس محمود حائریزاده یکی از معدود مهندسان برجسته و مطرح جهانی پیرامون ساختمان دبیرستان ایرانشهر گزارش مبسوطی در هفته نامه ندای یزد نوشته بودند در یک مهمانی خانوادگی فرمودند دانشجویان ایشان در دانشگاه سوربن فرانسه موفقشدند تا خانواده سیرو را پیدا نمایند.)    

13 ژانویه 2009 … ساختمان مدرسه ایرانشهر، اثر ماکسیم سیرو را می توان نوعی معماری التقاطی با بهره گیری از تلفیقی هوشمندانه از بیان های رایج آن دوره دانست. …عکس  از اینترنت

            استادان ومعماران یزدی دبیرستان ایرانشهر      

                معماری در عصر حاضر مدیون افرادی است که امروزه کمتر از آنان یاد می شود معماران دبیرستان ایرانشهر هم از این قاعده مستثنی نبودند و در اینجا به معدودی از آنان با استناد به گفته افراد دلسوز اشاره میگردد.

     1  – محمد ابراهیم رمضانخانی معروف به مندابراهیم معمار، وی پدر دکترمهدی رمضانخانی و مرحوم دکتر اکبر رمضانخانی می باشد

2-  فضل ا..محبوبی اردکانی.فرزند ملا باقر استاد کار و معمارمعروف زمان خود. او سقفهای پردهنه را می ساخت و شاگرد معروفش حسین شاکری شمسی است که خوشبختانه در قید حیات می باشد . وی بجهت اینکه در مراسمی از عده ای از معمران و دست اندرکاران دبیرستان تقدیر و تشکر و نامی از وی نمی برند، قهر کرده و حاضر به ادامه کار در دبیرستان  نمی شود،تا اینکه عده ای ازمردم بهمراهی مسؤلین  در مریم آباد بخانه اش رفته و یک سینی و یک قندان نقره کنده کاری شده نفیس اصفهانی به او هدیه داده صورتش را بوسیده، وی  را سرکار باز می گردانند. ( این اتفاق را آقای دکتر مجیبیان هم که با وساطتت پدرشان مرحوم استاد کاظم مجیبیان و در منزل شخصیشان رخ داده با پا در میانی ایشان کدورتها برطرف می گردد تعریف کردند.) او معروف بود که سقف هائی تا دهنه ده متری را   با خشت خام زده است.

  3 – علی اکبر رحمانی خرمشاهی بچه ای 5 الی6 ساله، حدود سالهای1310 و در کار بنائی ایرانشهر بردست ،و ابزار کار را بدست معماران و کارگران  می داده است و رتق و فتق امور در حد یک طفل کار وی بوده است. وی اظهار داشت،همه کاره دبیرستان ،مهدی راد سرشت رئیس فرهنگ وقت بود اومرتب سرکشی می کرد و پول می داد. در زمان اتمام کار استاد مند ایراهیم رمضانخانی هم آمد وی به هنر طاق سازی به فن«یزدی بندی»معروف بود که معماران شهرهای دیگر این هنر را نمی دانستند.

4 –  استاد احمد اشکذری درزمان خودش خیلی معروف بود او سواد نداشت امابی اندازه هنرمند بود و درساخت دبیرستان ایرانشهر نیز همکاری داشت.

5 –  استاد محمد جلالیان  و استاد علی اکبرخرمی

  – مرحوم محمد جلالیان پدر آقای دکتر  عبد الحسین جلالیان

6- علی اکبر خرمی (معروف به اکبرآخوند)تولد حقیقی 1290 وشناسنامه ای 1270 است مرحوم خرمی باتوجه به تاریخ تولد در زمان ساخت دبیرستان بسیار جوان بودند اما بسبب اینکه از  آخرین بازماندگان  شاهدان عینی ودرعین حال هنرمند و استاد بودند پاسخگوی بسیاری از سؤلات دانشجویان معماری ومحققین و نویسندگان عصرحاضر بودند. در پایان نامه یکی از دانشجویان( متاسفانه اسم دانشجو درپایان نامه ذکرنشده) به استادی آقای دکتر حسن آیت اللهی به نقل از استاد خرمی آمده است که هنگام ساخت دبیرستان یکی از معماران بنام استاد حسن بنا در اثر حادثه ای ناگوار(به نقل ازیکی از مصاحبه کنندگان از داربست(گاه) سقوط کرده) ومتاسفانه کشته میشود، در این اتفاق استاد خرمی وعده ای دیگرنیز مجروح می گردند.ضمنا استاد خرمی از استادان چیره دستی چون حسین خان واستاد عباس علمی که در زمان مصاحبه در قید حیات بودند یاد میکند زمین از قرار متری ده شاهی توسط دولت وبخشی از آن ازمحل درآمد آب وقفی حسینخان خریداری شده است.اول مهر1314تا مهر1315کارتسطیع و دیوارکشی و از مهر1315 گود برداری وپی کنی شروع واز اول اردیبهشت 1316پی ها آماده ونخستین سنگ بنا نصب می گردد.) 

            بگفته استاد باقر محبوبی، مهمترین استادان بنا عیش آبادی که در دبیرستان ایرانشهر کار می کردند 1- علی اکبرخرمشاهی هنرمند و طاق پوش2- استاد میرزاعباس ابهجی اردکانی هنرمندطاق پوش که در قزوین فوت کرد و سمت راست درب شاهزاده حسین قزوین دفن است

          بنا به گفته بعضی از پیشکسوتان معماریزدی منجمله ….در ساخت دبیرستان ایرانشهر  استادانی چون استاد علی اکبرمجیبیان یزدی پسر عمه آقای دکتر مجیبیان و پدربزرگ آقای دکترحبیب نیکوکارمعمار کارخانه جنوب، کارخانه اقبال، مسجد برخوردار و مسجد رسولیان و….. ، استاد محمد مجیبیان عموی آقای دکترمجیبیان(معمار…….) و استاد کاظم مجیبیان معمار……. پدر آقای دکتر مجیبیان  با سایرین همکاری داشتند، البته این مطلب توسط خانواده های این اساتید مطرح یزد تائید و یا رد نگردید

             (ضمنا بنقل از گروه سپاسد،  استادانی همچون       حسینعلی محمودی مهریزی، علی‌اکبر گلاب و محمود خوش‌زبان نیز درکار ساخت همکاری داشته اند ونیز آمده است که زمین دبیرستان 15 هزارمتر و زیربناء 4290 مترمربع می باش)

   استادان: از راست به چپ: استاد علی اکبر مجیبیان ، استادکاظم مجیبیان و استاد محمد مجیبیان”      .        معماران توانمندی که پیوسته ذکرخیر و هنرمندی اشان در هنر ساخت وساز  بر زبان پیشکسوتان معمار یزد بوده و هست.           

 

حش در دبیرستان ایرانشهر بمناسبت سوم اسفند درزمان حکومت سرهنگ پاشاخان مبشر حاکم یزد در سالهای 1319 و…..  (پاشاخان و همسرش اشرف السلطنه در  وسط عکس با شماره دو و شماره یک مشخص شده اند.) عکس  از اینترنت

            

              اقتباس از تاریخ یزد نوشته میرزا احمد خان طاهری و مجله تربیت شماره 3  سال تحصیلی 1315-1314 و یادنامه استاد کریم نیا نوشته اکبرقلمسیاه ص 25 و 30) و سالنامه مارکار1317-1316 با منتخبی از اینترنت و توضیحات پیشکسوتان فرهنگ یزد شادروانان آقایان محمد رضا مشکیان، سیدعلی آیت اللهی، احمدباغ گلشنی و آقایان حسین بشارت، روح ا… مفیدی، دکتر محمد سیگارچی، سرکار خانمها پابلی، اخوتیان و نیز خانم سکینه مجیبیان بجهت ارسال عکس برادران مجیبان

نام اثر : مدرسه ایران شهر

نام طراح : آندره گدار

موقعیت : یزد

مساحت بستر طرح : 15000متر مربع

مساحت زیر بنا : 4200 متر مربع

نظرات ( 8)